Profesor - Prezydent*

Profesor Jacek Maria Majchrowski, wybrany w wyborach powszechnych w 2010 roku po raz trzeci na stanowisko prezydenta Krakowa, obchodził jubileusz czterdziestolecia pracy naukowej. Okazja ta zgromadziła 19 stycznia 2011 roku w auli Collegium Novum UJ wielu znakomitych gości, wśród których byli kardynał Franciszek Macharski, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Karol Musioł, rektor Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego prof. Jerzy Malec, posłowie i senatorowie oraz nauczyciele, uczniowie i przyjaciele Jubilata. Przybyli, by wysłuchać laudacji na jego cześć, a także rozsmakować się w utworach śpiewanych przez artystki Piwnicy pod Baranami, Annę Szałapak i Olę Maurer oraz poznać laudacjęwierszowaną (rzadko wykonywaną na podobnych uroczystościach) pióra Mariusza Parlickiego, zaprezentowaną przez aktorkę teatru Groteska Ilonę Buchner.

Krakowscy artyści przyłączyli się do gratulacji i podziękowań dla profesora, wprawdzie nieurodzonego w Krakowie, ale od 1965 roku z nim związanego, najpierw jako student prawa UJ, później (od 1970 r.) jako doktorant, „starszy asystent po konkursie" na Wydziale Prawa UJ (od 1972), doktor nauk politycznych (od 1974), a wreszcie (od 1978) doktor habilitowany nauk prawnych, w wieku 33 lat mianowany na stanowisko docenta, w wieku 41 lat posiadający tytuł profesora nadzwyczajnego, a w wieku 46 lat, zaledwie 23 lata po ukończeniu studiów magisterskich, tytuł profesora zwyczajnego. Badacza polskich doktryn politycznych lat 1918–1939, zwłaszcza koncepcji formułowanych przez przedstawicieli obozu narodowego, środowisk piłsudczykowskich, konserwatywnych i chrześcijańsko-demokratycznych, a także opcji kojarzonych z katolicką nauką społeczną.

Już w pracy doktorskiej Jubilat postawił śmiałą jak na „tamte czasy" tezę o osobliwej nieobecności w dobie PRL-u nurtu chrześcijańsko-demokratycznego, żywego w tzw. polskim katolicyzmie politycznym okresu międzywojennego. Mówił natomiast o obecności nurtu narodowego nawiązującego do „tradycji faszyzujących" (praca napisana bez założeń ideologicznych została ogłoszona nakładem paryskiego wydawnictwa Libella dopiero w 1984 roku jako Geneza politycznych ugrupowań katolickich. Stronnictwo Pracy, grupa „Dziś i Jutro"). Rozprawa habilitacyjna Czynniki jednoczące naród w myśli politycznej Obozu Zjednoczenia Narodowego (wydana w całości dopiero w 1985 r. jako Silni, zwarci, gotowi. Myśl polityczna Obozu Zjednoczenia Narodowego) była znakiem rozszerzania zainteresowań przez Jubilata na inne niż katolickie stanowiska polityczne, czego owocami stały się kolejne publikacje, między innymi Szkice z historii polskiej prawicy politycznej lat Drugiej Rzeczypospolitej (1986), Ugrupowania monarchistyczne w latach Drugiej Rzeczypospolitej (1988) i Polska myśl polityczna 1918–1939. Nacjonalizm (2000). Obok dokonań, które w latach 70. (gdy pisywał i pod własnym nazwiskiem, i pod pseudonimem do „Tygodnika Powszechnego") i 80. XX wieku wyraźnie poszerzały granice wiedzy o polskiej myśli politycznej, pozostawały poszukiwania dotyczące polityki wyznaniowej (wybór źródeł Polityka wyznaniowa z 1980 r. oraz przygotowanie wraz ze Stefanem Nawrotem pracy o założeniach polityki wyznaniowej i ich praktycznej realizacji, która nie mogła się ukazać wobec decyzji Głównego Urzędu Prasy, Publikacji i Widowisk i została wydana w 1984 roku w dwóch skryptach uczelnianych), pozycji mniejszości żydowskiej oraz istnienia i rozwoju ruchów neopogańskich w Polsce. W ostatnich latach zainteresowania badawcze prof. Majchrowskiego przesunęły się w kierunku biografistyki i historii ustroju Polski. Owocem badań podejmowanych w pierwszym zakresie jest w szczególności biografi a Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego (Pierwszy ułan Drugiej Rzeczypospolitej, 1993), a także zbiór sylwetek międzywojennych polityków (Sylwetki polityków Drugiej Rzeczypospolitej, wraz z Jackiem Czajowskim, 1987), zbiorowy portret polskiego episkopatu z lat 1918–1939 oraz historyczno-socjologiczne badania nad tzw. Kompanią Kadrową, pierwszym oddziałem Wojska Polskiego (cz. I: 1985 i cz. II: 1986, publikowane w ukazującym się poza cenzurą „Sowińcu"; opracowania dopełniane aż do ogłoszenia dwóch wydań monografii Pierwsza Kompania Kadrowa. Portret oddziału w latach 2002 i 2004). Najbardziej znanym dokonaniem z tego zakresu badań pozostaje jednak praca zbiorowa o elicie politycznej międzywojennej Polski, której współautorem i redaktorem naukowym był prof. Majchrowski (Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, 1994). Publikowane w ostatnich latach teksty o Trybunale Stanu, Trybunale Kompetencyjnym i Trybunale Konstytucyjnym, głowie państwa i Zgromadzeniu Narodowym, a także o innych organach zapowiadają z kolei rozbudowane syntezy historii ustroju uwzględniające ewolucję organów władzy publicznej w Polsce.

Szybkim awansom naukowym towarzyszyło powoływanie lub wybór Jubilata do pełnienia funkcji na Uniwersytecie. Już w 1980 roku został dyrektorem Instytutu Religioznawstwa UJ, którym kierował sześć lat, uruchamiając pierwsze w Polsce studia magisterskie w zakresie religioznawstwa. W 1982 roku pełnił funkcję kierownika Zakładu Współczesnych Ruchów i Doktryn Politycznych, a w roku 1989 kierownika Katedry Historii Polskiej Myśli Politycznej (jednostką tą, „rówieśniczką III Rzeczpospolitej", kieruje do dzisiaj). W latach 1987–1993 był też dziekanem Wydziału Prawa i Administracji UJ, a w 2000 roku współtworzył Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ oraz uczelnię, która w roku 2000 przyjęła nazwę Krakowska Szkoła Wyższa im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego (obecnie Krakowska Akademia).

Dokonania naukowe i organizacyjne łączył Jubilat z sukcesami dydaktycznymi: wypromował ponad czterystu magistrów i aż dziewiętnastu doktorów, z których pięciu uzyskało już tytuł profesorski.

Wszystkie te i inne, jakże liczne, dokonania prof. Jacka Majchrowskiego, zwłaszcza w służbie publicznej, przypominane były w trakcie uroczystości prowadzonej ze swadą przez prodziekana Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ prof. Marka Bankowicza. W imieniu nauczycieli Jubilata przemawiał prof. Stanisław Grodziski, który w błyskotliwym wywodzie przypomniał dawne z nim spotkania; w imieniu wdzięcznych uczniów wystąpiła prof. Krystyna Chojnicka (dziekan Wydziału Prawa i Administracji UJ), ukazując mistrza zostawiającego swobodę młodym adeptom nauki, kierunkującego ich badania raczej niż kierującego nimi. Laudację wygłosił dziekan Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych prof. Bogdan Szlachta, przypominając wspomniane już i inne fakty z życia Jubilata, jego doktorat honoris causa Université Montesquieu – Bordeaux IV, i polityczne uwikłania w okresie PRL-u wraz z „rzuceniem legitymacji PZPR" po wprowadzeniu stanu wojennego w 1981 roku, i funkcje polityczne pełnione od 1996 roku, nade wszystko jednak eksponując rzadką wszak umiejętność łączenia badań nad myślą polityczną i prowadzenia działalności politycznej.

Tuż po laudacji Jubilat – udekorowany wcześniej medalami przez rektorów UJ i KA – odebrał z rąk dziekana Bogdana Szlachty (redaktora naukowego) i Haliny Baszak-Jaroń (redaktor prowadzącej) zebrane w trzech tomach teksty napisane przez nauczycieli, przyjaciół i uczniów. Zarówno medale, jak i księga licząca niemal tysiąc osiemset stron są znakami uznania dla sporego dorobku prof. Jacka Majchrowskiego w jakże licznych dziedzinach jego nadzwyczajnej aktywności. Dziękując za te znaki, Jubilat w słowie skierowanym do zebranych przypomniał wiele interesujących chwil związanych z aktywnością naukową, wspominał swych mistrzów i uczniów, którzy doceniając to, czego dokonał, z pewnością czekają na kolejne osiągnięcia profesoraprezydenta.

Bogdan Szlachta
dziekan Wydziału Studiów Międzynarodowych
i Politycznych

Galeria zdjęć z uroczystości jest dostępna na naszej stronie.

*Tekst opublikowano pierwotnie w "Alma Mater" nr 133, s. 30-31.