W dniu 28 marca 2019 r. w Budynku Wydziału Prawa i Administracji UJ odbyła się debata ekspercka pt. Jak rozwiązać kryzys migracyjny UE? Wydarzenie otworzył prof. dr hab. Zdzisław Mach, Dziekan Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ, który powitał przybyłych pracowników naukowych oraz studentów. Prof. dr hab. Zdzisław Mach podkreślił, że wiele ze zidentyfikowanych kryzysów w UE wciąż trwa. Ich skutkiem jest to, że nadwątlone zostało zaufanie obywateli do UE jako obszaru pewności i bezpieczeństwa. Zaś rozwiązanie kryzysu migracyjnego jest jednym z głównych zadań dla państw członkowskich. Debata w tym zakresie nie może jednak odbyć się poza sferą wartości, w tym szczególnie zasady solidarności.
Debatę rozpoczął prof. dr hab. Janusz J. Węc, kierownik Katedry Studiów nad Procesami Integracyjnymi INPiSM UJ, kierownik projektu Jean Monnet Chair: EUCRIS: European Union in Crisis: What is Wrong and How to Fix It? Prof. dr hab. Janusz J. Węc we wprowadzeniu zaznaczył, że kryzys migracyjny w Unii Europejskiej jest największą od czasów II wojny światowej falą masowej migracji w Europie. W dotychczasowym przebiegu kryzysu najważniejsze były dwa wydarzenia – błędna z formalno-prawnego punktu widzenia decyzja rządu niemieckiego o niestosowaniu części przepisów rozporządzenia Dublin III w zakresie migracji (art. 13 rozporządzenia) w odniesieniu do ludności syryjskiej oraz podpisanie umowy pomiędzy Radą Europejską a rządem Turcji w sprawie ograniczenia napływu migrantów z tego kraju. Dzięki temu drugiemu wydarzeniu kryzys został opanowany, co nie znaczy, że został on przezwyciężony. Prof. dr hab. Janusz J. Węc dodał, że szukając rozwiązania problemu migracji powinniśmy odpowiedzieć na dwa następujące pytania. Po pierwsze, czy rozwiązanie jakie UE podjęła względem Turcji jest możliwe do zastosowania w przypadku innych państw leżących na głównych szlakach migracyjnych do UE? Po drugie, jakie jeszcze inne narzędzia i instrumenty radzenia sobie z nielegalną migracją posiada dzisiaj Unia Europejska?
Jako pierwszy w debacie głos zabrał dr hab. Dariusz Niedźwiedzki, prof. UJ, dyrektor Instytutu Europeistyki UJ, kierownik Jagiellońskiego Centrum Studiów Migracyjnych. Dr hab. Dariusz Niedźwiedzki, prof. UJ, zaznaczył, że kreowanie skutecznej polityki migracyjnej jest trudne, ze względu na to, że same procesy migracyjne są bardzo chaotyczne. Dlatego jesteśmy skazani na stosowanie jedynie mechanizmów o charakterze reaktywnym. Ponadto w swoim wystąpieniu dr hab. Dariusz Niedźwiedzki, prof. UJ, wskazał na szereg czynników, które problematyzują tworzenie wspólnej polityki migracyjnej UE.
Jako drugi wystąpił dr Krystian Spodaryk, pracownik Komisji Europejskiej, ekspert ds. decentralizacji i reformy sektora bezpieczeństwa w Delegaturze UE w Ghanie. Dzięki telekonferencji uczestnicy debaty mogli on-line oglądać prezentację dr. Krystiana Spodaryka, w której zaprezentował, jak ewoluowały i jak wyglądają obecnie główne szlaki migracyjne z krajów Afryki Zachodniej i Środkowej oraz z Rogu Afryki do Europy. Dr Krystian Spodaryk przedstawił także najważniejsze problemy polityczne, społeczne i gospodarcze krajów z tych regionów Afryki, których rozwiązanie przyczyni się do ograniczenia nielegalnych migrantów do UE.
Pani Katarzyna Rydel, przedstawicielka Polskiej Misji Medycznej, odpowiedzialna za działania tej organizacji w Jordanii przedstawiła, jak wygląda obecnie sytuacja w obozach na Bliskim Wschodzie, do których przybywają migranci Syryjscy. W swoim wystąpieniu Pani Katarzyna Rydel wspomniała także o problemach, z którymi borykać muszą się władze państw, na terenie których organizowane są obozy dla uchodźców.
Dr Zbigniew Czubiński z Katedry Stosunków Międzynarodowych i Polityki Zagranicznej INPiSM UJ odniósł się do aspektu prawnego związanego z przyjmowaniem nielegalnych migrantów na terytorium UE i jej państw członkowskich. Dr Zbigniew Czubiński w swoim wystąpieniu szczegółowo omówił orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE oraz wybranych wyroków sądów krajowych.
Jako ostania głos w debacie zabrała dr Agnieszka Nitszke z Katedry Studiów nad Procesami Integracyjnymi INPiSM UJ, omawiając dotychczasowy bilans kryzysu migracyjnego. W drugiej części swojej wypowiedzi dr Agnieszka Nitszke od strony instytucjonalno-prawnej przedstawiła i oceniła kolejne działania KE i państw członkowskich ukierunkowane na reformę Wspólnego Europejskiego Systemu Azylowego.
Po wystąpieniach ekspertów odbyła się dyskusja, w której omawiano różne propozycje działań mających na celu rozwiązanie problemu nielegalnych migrantów przybywających do UE. Podsumowując przebieg debaty, prof. dr hab. Janusz J. Węc wskazał na następujące instrumenty instytucjonalne, finansowe, gospodarcze oraz zarządzania kryzysowego, których wykorzystanie ułatwiłoby rozwiązanie kryzysu migracyjnego. Po pierwsze, należałoby wzmocnić i zwiększyć liczbę specjalnych misji petersberskich ds. walki z przemytem migrantów. Po drugie, Unia Europejska winna podjąć partnerską bilateralną współpracę z krajami pochodzenia w celu ograniczenia migracji przez udzielenie potencjalnym migrantom pomocy ekonomicznej i finansowej oraz ustanowienie ośrodków naboru wniosków azylowych w państwach pochodzenia lub krajach tranzytowych. Po trzecie, należałoby zwiększyć środki finansowe na rzecz Funduszu Powierniczego dla Afryki. Po czwarte, Unia Europejska powinna wzmocnić istniejące obecnie hotspoty oraz ustanowić nowe ośrodki recepcyjne tego typu m.in. w celu lepszej koordynacji powrotów nielegalnych migrantów. Po piąte, należałoby kontynuować reformę Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej w celu zwiększenia sił szybkiego reagowania. Po szóste, Unia Europejska winna wzmocnić struktury Europolu, w szczególności Europejskie Centrum ds. Zwalczania Terroryzmu oraz Europejskie Centrum ds. Przemytu Migrantów. Prof. dr hab. Janusz J. Węc zapowiedział także, że wszystkie wystąpienia ekspertów zostaną opublikowane w pracy zbiorowej w lipcu 2019 r.
Debata jest jednym z wydarzeń organizowanych w roku akademickim 2018/2019 w projekcie "EUCRIS: European Union in Crisis: What is Wrong and How to Fix It?", który realizowany jest w ramach grantu Jean Monnet Chair przyznanego prof. dr. hab. Januszowi Węcowi. Wydarzenie było objęte honorowym patronatem Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce.
