20 maja 2015 roku odbyło się trzecie z cyklu „Spotkań na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych. Debaty". Tym razem tematem spotkania było „Bezpieczeństwo narodowe we współczesnym świecie".

W debacie, oprócz pracowników Wydziału, wzięli udział również zaproszeni goście – wybitni specjaliści z zakresu bezpieczeństwa narodowego:

• gen. prof. dr hab. Bolesław Balcerowicz z Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego oraz
• dr hab. Jarosław Gryz, prof. AON z Instytutu Bezpieczeństwa Państwa Akademii Obrony Narodowej.

Zaproszony do udziału w debacie gen. prof. dr hab. Stanisław Koziej z Biura Bezpieczeństwa Narodowego zmuszony był odwołać swój przyjazd z powodu ważnych obowiązków służbowych.

Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych był reprezentowany przez dr hab. Artura Gruszczaka, prof. UJ z Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ. Dyskusję moderował dr hab. Marek Czajkowski z tego samego Instytutu.

Gen. prof. dr hab. Bolesław Balcerowicz sparafrazował w swoim wystąpieniu łacińskie przysłowie: „Si vis pacem, para bellum" (dosł. „Jeśli chcesz pokoju, przygotuj się do wojny"), twierdząc, że współcześnie właściwsze wydaje się powiedzenie: „Chcesz pokoju, szykuj pokój". Zwrócił uwagę, że w dyskursie publicznym dużo mówi się o wojnie, a niewiele o pokoju.

Tymczasem, aby zmniejszyć pojawiające się współcześnie zagrożenia należy zwrócić większą uwagę na infrastrukturę pokoju: organizacje międzynarodowe i prawo międzynarodowe. Generał odniósł się też do znanych teorii z zakresu bezpieczeństwa i stosunków międzynarodowych (m. in. zderzenie cywilizacji, „virtual war", „neue Kriege", wojny hybrydowe, teorie zwycięstwa) zwracając uwagę na ich ograniczone zastosowanie do wyjaśniania zachodzących zjawisk.

Dr hab. Jarosław Gryz, prof. AON przedstawił determinanty polityki bezpieczeństwa, zwrócił uwagę m. in. na takie czynniki jak: członkostwo w NATO i UE oraz dostosowanie systemu bezpieczeństwa narodowego do zmian zachodzących w otoczeniu państwa. Analizował podstawy polityki bezpieczeństwa państwa wymieniając wśród nich: kształt ustroju politycznego państwa, oraz kulturę organizacyjną właściwą instytucjom politycznym państwa, uwarunkowania geopolityczne, demograficzne etc.

Odnosząc się do znanych teorii z zakresu bezpieczeństwa i stosunków międzynarodowych stwierdził on, że w praktyce sprawdziły się te, odnoszące się do zimnej wojny. Odwołał się też do koncepcji Wallensteina oraz koncepcji Kagana („Powrót historii i koniec marzeń").

Dr hab. Artur Gruszczak przedstawił inne spojrzenie na problem bezpieczeństwa. Współcześnie zagadnienie bezpieczeństwa wykracza bowiem poza bezpieczeństwo terytorialne, dlatego należy badać także bezpieczeństwo w wymiarze sieciowym, organizacyjnym, komunikacyjnym. W jego kreowaniu biorą udział nie tylko państwa, ale także obywatele, organizacje pozarządowe etc.

Współcześnie same instytucje państwowe, takie jak rządy czy siły zbrojne, nie są w stanie prowadzić skutecznej polityki w dziedzinie bezpieczeństwa, ponieważ pojawiają się takie zagrożenia jak brak wody czy duży przyrost demograficznych w niektórych regionach, zorganizowana przestępczość, handel narkotykami, handel bronią, istnienie antypaństw (np. ISIS) czy brak instytucji państwa na danym terenie (tzw. czarne dziury). Ich rozwiązanie wykracza poza możliwości poszczególnych państw. Mówiąc współcześnie o problemie bezpieczeństwa należy brać pod uwagę nie tylko „twarde" bezpieczeństwo militarne, ale także „miękkie" jak na przykład cyberbezpieczeństwo.

W drugiej części spotkania głos oddano zgromadzonej publiczności. Wśród pytań skierowanych do prelegentów wiele dotyczyło roli społeczeństwa i organizacji pozarządowych w zapewnieniu bezpieczeństwa państwa (zdolność do samoobrony). Pytano również o reformę systemu dowodzenia z 2014 roku oraz postulat zwiększenia obecności wojsk NATO w Polsce.

Dyskutowano także m. in.: o roli wojsk specjalnych, perspektywach powstania armii europejskiej, zagrożeniach związanych z rosnącymi migracjami ludności oraz o rozwoju sytuacji w Federacji Rosyjskiej.

Opracowała: Beata Kosowska-Gąstoł

Zdjęcia: Kamil Jasnos